.

شاعرِ دل سوخته و مادر پژمان بختیاری

عالمتاج قائم‌مقامی (۱۲۷۰ – ۱۳۲۹ خورشیدی)، با تخلّص «ژاله»، از نخستین بانوان شاعر معاصر ایران است که در آغاز قرن چهاردهم هجری خورشیدی درخشید. او در خانواده‌ای اهل ادب و سیاست زاده شد و از همان کودکی با شعر و فرهنگ فارسی انس گرفت. ژاله زنی اهل دانش و جسارت بود که توانست در روزگاری که فضای اجتماعی و فرهنگی برای حضور زنان در عرصه اندیشه و هنر بسته بود، جایگاه مستقل خود را پیدا کند.

سرنوشت شخصی او اما با رنج و اندوه گره خورد: ازدواجی پر از تلخی و فشار، تنهایی، و از دست دادن همسر و فرزند. پژمان بختیاری، تنها فرزند او، بعدها خود از شاعران نامدار شد و شعرهای مادرش را گردآوری و منتشر کرد.

ژاله بارها از بی‌عدالتی در ازدواج و جایگاه محدود زنان سخن می‌گوید.

شعرهای او سرشار از آه و حسرت است. او زن شاعر عاشقی است که تجربه‌های تلخش در زندگی، زبانش را پر از شکایت و نجواهای درونی کرده است.

هرچند عشق در شعر ژاله با رنج آمیخته است، اما او در میان غم‌هایش همواره شوری عاشقانه دارد؛ عشقی که گاه به فرزندش پژمان و گاه به معشوقی آرمانی معطوف است.

ژاله نگاهی تیزبین به جامعه دارد و در شعرش می‌توان نقد سنت‌های پوسیده، فاصله طبقاتی و بی‌عدالتی‌های زمانه را دید.

شعر او حالتی شبیه به اعتراف دارد، نوعی نجوا با خویش و زمانه.

ژاله را می‌توان «شاعر زن معاصرِ پیش‌رو» نامید. او در دوره‌ای می‌نوشت که حتی سخن گفتن زن از رنج‌هایش گناه شمرده می‌شد. ژاله با شجاعت، پرده سکوت را درید و تجربه‌های زنانه را به زبان شعر آورد. از این رو، آثارش نه تنها ارزش ادبی، بلکه اهمیت اجتماعی و تاریخی نیز دارند.

همچنین، او را می‌توان یکی از صداهای اولیه «فمینیسم ادبی» در ایران دانست؛ چرا که شعرش پر است از اعتراض به بی‌عدالتی و نابرابری. "پژمان بختیاری" با انتشار دیوان مادر، باعث شد که صدای او خاموش نماند .

ژاله نمونه‌ی زنی است که در روزگار محدودیت‌ها توانست با شعر خود، مرزهای خاموشی را بشکند. شعر او سندی زنده از رنج‌ها و آرزوهای زنان ایران در آغاز قرن بیستم است. صدای او، هرچند آمیخته با اندوه، پلی است میان گذشته و آینده‌ی شعر زنان، و میراثی ماندگار در ادبیات معاصر فارسی.

و چنین است سرگذشت ژاله، زنی که در میان رنج‌ها، از دل خاموشی‌ها صدایی آفرید

امروز، ما وارثان آن چراغیم؛

و رسالت ما این است که نگذاریم صداهای زنانی چون ژاله، در گذر روزگار خاموش بماند.

✍️ناهید جباری مهرماه ۱۴۰۴

#ژاله_قائم مقامی

#پژمان _بختیاری

ویدئو تصویری این بسته را در اینستاگرام به آدرس زیر مشاهده کنید:

@pezhman.bakhtiari

@rezabahramidi

https://www.instagram.com/reel/DPMYkhjj4WU/?igsh=b2QwejQ4ZGdhdWJu