مقاله ی فرهنگ و ادبیات ناغان بختیاری به گرداوری و بازنویسی : سرکار خانم ناهید بهارلو
موضوع : ادبیات بومی شهر ناغان
فرهنگ شفاهی ایران زمین از فرهنگ های اقوام و گروه های اجتماعی آن تشکیل شده است این فرهنگ
غنی و ماندگار برای انسان از زادن تا مردن حرف دارد. ادبیات بومی هر منطقه غم ها، شادی ها، آرزوها
و آرمان های او را در بر میگیرد.
کارکرد و نقش شادیانه ها در افزایش بهره وری، تولید، امن ّیت روحی و روانی فرد و جامعه، ارتباط
اجتماعی و انتقال میراث فرهنگی در این حوزه ارزش و اعتبار علمی والایی دارد. دراین بین فرهنگ
مردم بختیاری زبان ایران در گستره ی جغرافیایی قابل توجهی که از زاگرس میانی برخاسته است مورد
توجه این نوشتار است. ترانه ها و نغمه های شاد،گاگریو ها یا غم نامه ها ،اشعار کار،اشعار حماسی، لالایی
و ... مواد اصلی این تحقیق را در محدوده ی شهر ناغان تشکیل می دهند.
در ادبیات گویشی بختیاری اشعار محلی زاییده ذوق و احساس زنان و مردان با قریحه است که شهر
ناغان هم از این موضوع مستثنی نیست .
ادبیات بختیاری به دو بخش ادبیات داستانی و ادبیات غیر داستانی تقسیم میشود .ادبیات داستانی ،شامل
داستان ها،قصه های کوتاه و بلند، َمتل ها و ادبیات غیرداستانی شامل ضرب المثل ها،چیستان ها ،لطیفه
های پر نغز محلی است .
اشعار شادیانه در شهر ناغان شامل آواز هایی است که زنان و مردان در مواقع شادی میخوانند .مانند بیت
های بلال،آهای گل ،داینی،بیت شیرین که بیشتر در مراسمات شادی از این اشعار استفاده میشود که جزو
ناب ترین آوازهای بختیاری می باشد و در تمام مناطق بختیاری نشین رواج دارد. مضمون اشعار بیشتر در
وصف عروس و داماد است و نام عروس و داماد و فامیل هایشان در متن اشعار گنجانده می شود که
این بستگی به مجری آواز دارد. اگر از فامیل های عروس باشد، علاوه بر نام عروس وداماد بیشتر از نام
فامیل های عروس یاد می کند و اگر مجری از فامیل های داماد باشد، بیشتر طرف فامیل های داماد را
می گیرد. ”آهای گلی“ شکل های مختلف با عنوان هایی نظیر ”آهای گل“ ، ”یارم ای گلی“ ، ”گلی گلی“ و
دیگر تفاوت دارد. آوازها کاملا ً بداهه هستند و توسط زنانی که به ”بیت خوان“ معروفند، اجرا می ”گلم ای گل“ دارد که همگی در ریتم شش هشتم مشترکند و تنها ملودی هایشان از منطقه ای به منطقه
شوند. تعداد این زنان خنیاگر در هر طایفه ای زیاد است و بنابراین در یک جشن عروسی به نوبت آواز
می خوانند. جمعیت حاضر نیز در پایان هر بند آوازی به صورت موسیقایی عبارت ”آهای گل“ را در پاسخ
به آواز تکخوان، می خوانند.
در زیر به چند نمونه شعر در این زمینه اشاره میکنم .
الف)شادیانه ها
.۱
وای پل بووندین پل بووندین های گل آهای گل
های چوکنارترکه فلوس های گل آهای گل
وای تا بیان رهد وابوون های گل آهای گل
وای شازده دوماد با عروس های گل آهای گل
وای پل بووندین پل بووندین های گل آهای گل
های چوکنارترکه انار های گل آهای گل
وای تا بیان رهد وابوون های گل آهای گل
وای شازده دوماد کد هوارهای گل آهای گل
های گلمی دی گل باو دلمی ای گل
.۲
دی بلالم دی بلال سوز تیه کالم دی بلال
دی بلالم دی بلال ، بل مو بنالم تو منال
سه چیه قیمتیه ، قدرش ندونیم دی بلال
شوو مه ،فصل بهار ، عهد جوونی دی بلال
بلال بلالم وای ، های بلال بلالم وای
بلال بلالم وای ، های بلال بلالم وای
چه خوشه اسب قزال ،زین برگ روسی، دی بلال
چه خوشه بازی کنیم با نوعروسی ،دی بلال
دی بلالم دی بلال، سوز تیه کالم دی بلال
دی بلالم دی بلال ، بل مو بنالم تو منال
برای ادامه مطلب به فایل ذیل مراجع فرمایید:
https://uploadkon.ir/uploads/683b10_23ادبیات-بومی-ناغان-1-.pdf